Հայաստանում հազարավոր նորածինների ծնողները այսօր կանգնած են նույն խնդրի առաջ․ պետական խոստացված օգնությունը՝ երեխայի խնամքի նպաստը, երբեմն դառնում է անվերջ սպասման, բյուրոկրատիայի և անորոշության թեստ։
Պաշտոնական հայտարարությունները խոսում են “արագ և թափանցիկ գործընթացից”, սակայն իրականությունը շատերի համար դարձել է իսկական շոկ՝ անսպասելի ուշացումներ, անհասկանալի մերժումներ և կորցրած ամիսներ։
Ի՞նչ է խնամքի նպաստը և ում է այն հասանելի
Խնամքի նպաստը պետական աջակցություն է այն ընտանիքներին, որտեղ ծնողներից մեկը՝ սովորաբար մայրը, գտնվում է երեխայի խնամքի արձակուրդում։
Օրենքով նախատեսված նպաստը պետք է ապահովի նվազագույն ֆինանսական կայունություն՝ մինչև երեխան կդառնա երկու տարեկան։
Այն կարծես պարզ է հնչում․ ծնվել է երեխա՝ պետությունը օգնում է։ Բայց հենց այստեղ էլ սկսվում են բարդությունները։ Որպեսզի ընտանիքը ստանա գումարը, պետք է անցնի մի ամբողջ շղթա՝ դիմում, ստուգում, հաստատում և միայն հետո՝ վճարում։
Շատերի համար այս ճանապարհը տևում է շաբաթներ, երբեմն՝ ամիսներ։
Երբ է սկսվում վճարումը. շոկային մանրամասներ
Պետական որոշմամբ սահմանված է, որ նպաստը նշանակվում է այն ամսվա հաջորդող ամսվա 1-ից, երբ ներկայացվել է դիմումը։
Այսինքն՝ եթե ծնողը դիմել է, օրինակ, մարտի 25-ին, ապա առաջին վճարումը կսկսվի ապրիլի 1-ից։
Բայց սա միայն սկզբնամասն է․ իրականում ստուգման և հաստատման ընթացքը կարող է տևել մինչև 10 աշխատանքային օր, իսկ որոշ դեպքերում՝ ավելի երկար։
Եվ եթե փաստաթղթերը ներկայացված չեն ամբողջությամբ, կամ որևէ տվյալ սխալ է լրացված, գործընթացը կանգ է առնում։
Այդ ընթացքում ծնողները սպասում են, իսկ երեխայի համար ամեն օրն արժեքավոր է։
Շատ մայրեր պատմում են, որ դիմումից հետո սպասել են մեկուկես կամ երկու ամիս, մինչև առաջին գումարը հայտնվել է հաշվին։
Որոշների դեպքում էլ պարզվել է, որ ուշացած դիմելու պատճառով նրանք կորցրել են մի քանի ամիսների գումարը, որոնք այլևս չեն վերականգնվում։
Նպաստի չափերն ու տարբերությունները. ո՞ւմ է ավելի շատ բաժին ընկնում
2023 թվականից սկսած, խնամքի նպաստի չափը սահմանվել է 31.600 դրամ՝ այն ծնողների համար, որոնք չեն գտնվում պաշտոնական խնամքի արձակուրդում։
Եթե ծնողը արձակուրդում է, ապա չափը կարող է տարբեր լինել՝ կախված աշխատավայրի կարգավիճակից, բնակության վայրից (գյուղ կամ քաղաք) և այլ գործոններից։
Բայց այստեղ կա մեկ կարևոր նրբություն․
Շատ ընտանիքներ գյուղական համայնքներում օգտվում են որոշ արտոնություններից, որոնք քաղաքաբնակ ծնողները չունեն։
Այդ պատճառով նույնիսկ նույն տարում ծնված երեխաների ընտանիքները ստանում են տարբեր գումարներ՝ տարբեր հաշվարկներով։
Արդյունքում ծնողները հաճախ շփոթվում են․ ոմանք մտածում են, որ իրենց չեն վճարում, բայց իրականում գործը դեռ ստուգման փուլում է։
Բյուրոկրատիայի ծուղակը․ ինչու են շատերը կորցնում իրենց գումարը
Երբ ծնողը ուշանում է դիմում ներկայացնելուց կամ լրացնում է սխալ տվյալներ, պետությունը այլևս չի հաշվարկում անցած ամիսները։
Այսինքն՝ եթե երեխան արդեն վեց ամսական է, իսկ դիմումը ներկայացվել է միայն հիմա, ապա նպաստը կսկսվի միայն հաջորդող ամսից, ոչ թե երեխայի ծննդյան օրվանից։
Նույնը վերաբերում է նաև այն դեպքերին, երբ ծնողը վերադառնում է աշխատանքի կամ փոխում է բնակության վայրը․ նպաստը կարող է կասեցվել կամ վերանայվել։
Ստացվում է՝ անգամ մեկ լրացուցիչ տեղեկանքի ուշացումը կարող է արժենալ ընտանիքին մի քանի տասնյակ հազար դրամ։
Ինչ անել, որպեսզի չկորցնեք ձեր իրավունքը
Համակարգը բարդ է, բայց կարելի է խուսափել խնդիրներից, եթե գործել ճիշտ․
Դիմեք որքան հնարավոր է շուտ, ցանկալի է՝ երեխայի ծնունդից հետո առաջին ամիսների ընթացքում։
Ստուգեք բոլոր տվյալները՝ թե ձեր, թե երեխայի, որպեսզի չլինեն վրիպումներ կամ սխալ հասցեներ։
Պահպանեք բոլոր փաստաթղթերի պատճենները և պահանջեք գրավոր հաստատում դիմումի ընդունման մասին։
Եթե սոցիալական ծառայությունից ուշանում է պատասխան, պահանջեք գրավոր բացատրություն։
Իսկ եթե ձեր ընտանիքը գրանցված է գյուղական համայնքում, հետաքրքրվեք՝ գործում են արդյոք ավելացված չափեր կամ արտոնություններ։
Այս պարզ քայլերը կարող են փրկել ձեզ ամիսների սպասումից և կորցրած գումարներից։
Վերջաբանի փոխարեն․ անարդար սպասում
Խնամքի նպաստը պետք է լինի աջակցություն, ոչ թե փորձություն։
Բայց այսօր շատերի համար այն վերածվել է բյուրոկրատական մարաթոնի, որտեղ ամեն մի սխալ թուղթ կարող է կանգնեցնել վճարումները։
Պետությունը հայտարարում է՝ «նպաստը վճարվում է ժամանակին», սակայն հազարավոր ծնողներ պատմում են այլ բան․ որ նրանք ամիսներով սպասում են՝ առանց հստակ պատասխանների։
Եվ մինչ պաշտոնական թվերը գեղեցիկ են հնչում, իրականում ամեն ուշացում նշանակում է մեկ շաբաթ առանց սննդային պաշարների, մեկ օր առանց շշիկի կամ տաք հագուստի երեխայի համար։
Շոկային է, բայց փաստ․ մինչ պետական համակարգը ստուգում է փաստաթղթերը, նորածինն արդեն մեծանում է։
Եվ ծնողները մնում են նույն հարցով՝ երբ վերջապես կգա այն օրը, երբ խոստացած աջակցությունը կդառնա իրականություն։